فردوسی اسطوره همه ماست

در این سال ها خیلی ها تلاش کرده اند که مشهد را به مرکز تقابل دو قطبی های انقلابی و ضد انقلابی یا حتی دینی و غیر دینی بدل کنند. در این بین اما جریاناتی با طراحی خیلی دقیق و زیرکانه به دنبال این بوده که با ایجاد دو قطبی های غلط، جریان مومن و انقلابی را در تقابل با مفاهیمی که اصالتا دینی و انقلابی هستند، قرار دهد و در نهایت تصویری متحجرانه و منزوی از عناصر جبهه انقلاب به جامعه عرضه کند.

یکی از این دو قطبی ها که اخیرا خیلی ها با کنش های عملیاتی و رسانه ای به دنبال برجسته کردن آن هستند، امام رضا علیه السلام و حرم مطهر در برابر فردوسی و آرامگاه حکیم پرآوازه ایرانی است. شکی نداریم که در بررسی مرتبه ای هیچ تناسبی بین وجود مقدس حضرت رضا علیه السلام و بارگاه منور ایشان با حکیم فردوسی و آرامگاهش نیست. اما مسئله ای که بسیار اهمیت دارد، همگرایی و همسو بودن این دو مفهوم است.

در توضیح این موضوع اگر جست و جوی کوتاهی در بیانات مقام معظم رهبری با کلید واژه «فردوسی» و «شاهنامه» داشته باشیم، با مواردی مواجه می شویم که بسیار قابل تامل است:

• شاهنامه فردوسى پر از حکمت است. او انسانى بوده برخوردار از معارف ناب دینى. (24/5/90)
• اگر کسى به شاهنامه نگاه کند، خواهد دید که یک جریان گاهى باریک و پنهان و گاهى وسیع، از روح توحید، توکّل، اعتماد به خدا و اعتماد به حق و مجاهدت در راه حق در سرتاسر شاهنامه جارى است. این را مى‌شود استخراج کرد، دید و فهمید. مخصوصاً بعضى از شخصیت‌هاى شاهنامه خیلى برجسته هستند که این‌ها را باید شناخت و استخراج کرد. من یک وقت گفتم که «اسفندیار» مثل این بچه حزب‌اللّهی‌هاى امروز خود ماست! در فرهنگ شاهنامه یک حزب‌اللّهىِ غیورِ دین‌خواهِ مبارز وجود دارد. بله؛ این کارها را شما بکنید تا دیگران نکنند. شما که نکردید، دیگران می‌کنند. (7/11/81)
• اول انقلاب عده‌یی از مردمِ بااخلاصِ بی‌اطلاع رفته بودند قبر فردوسی را در توس خراب کنند! وقتی من مطلع شدم، چیزی نوشتم و فوراً به مشهد فرستادم؛ که آن را بردند و بالای قبر فردوسی نصب کردند؛ نمی‌دانم الان هم هست یا نه. بچه‌های حادی که به آن‌جا می‌رفتند، چشمشان که به شهادت بنده می‌افتد، لطف می‌کردند و می‌پذیرفتند و دیگر کاری به کار فردوسی نداشتند! حقیقت قضیه این است که فردوسی یک حکیم است؛ تعارف که نکردیم به فردوسی، حکیم گفتیم. الان چند صد سال است که دارند به فردوسی، حکیم می‌گویند. حکمت فردوسی چیست؟ حکمت الهیِ اسلامی. (5/12/70)

ایشان هم چنین در 19/4/75 پس از بازدید از مجموعه آرامگاه فردوسی در توس یادداشتی که به یادگار گذاشتند بر ضرورت احیای این مکان هم تاکید کردند و چنین نوشتند: «خدا را شکر که در حاشیه‌ی زیارت تابستانی مشهد مقدس رضوی علیه‌آلاف‌التحیه توفیق بازدید از مقبره‌ی فردوسی بزرگ و نامدار در شهر تاریخی و پرقصه‌ی توس نیز دست داد. اگرچه در گذشته آن مقبره و برخی یادگارهای تاریخی دیگر موجود در آن‌جا را دیده بودم، امّا این بار هم بخاطر اهتمام به جانب مهمّ فرهنگی و تاریخی آن، و هم به‌خاطر کارهای خوب آبادانی و زیباسازی که در آن انجام شده است، و هم نیز به خاطر خبرهای اسف‌انگیزی که از غارت ذخیره‌ی کم‌نظیر موجود در این منطقه به من رسیده بود، آن را با دقّتی بیشتر و با انگیزه و میل و شوری مضاعف نگاه کردم، و اکنون احساس من آن است که دولت موظف است با همّت به کار در این بخش بپردازد و آن چه تاکنون شده بسی کمتر از اندازه‌ی بایسته است.. به امید دنبال‌گیری و با سپاس از مسئولان و پژوهشگران»

مجموعه این موارد نشان می دهد که نه تنها وجود فردوسی و آرامگاهش در مشهد تقابلی با هویت فرهنگی و تاریخی شهر ندارد، که در صورت طراحی مناسب می تواند به عنوان یک ظرفیت هم افزا در راستای نمایان کردن حکمت اسلامی و تمدن کهن ایران اسلامی به جهانیان موثر واقع شود.

اما بی تدبیری و ضعف مدیریتی در تمام این سال ها منجر به آن شده که منطقه توس و حتی مجموعه باغ آرامگاه فردوسی و ظرفیت های بی بدیل نزدیک به آن هم چون ارگ تاریخی، شهر پاژ و ... همگی در شرایطی به دور از شان فردوسی و مشهد پذیرای زائران باشد و امروز هم جریانی در شهر، همت خود را به کار بسته تا با بهره برداری سیاسی از حکیم فردوسی، این اسطوره تمدن اسلامی و ایرانی را به نقطه تقابل با هویت فرهنگی و تاریخی شهر مشهد بدل کند و زمینه فعالیت های سیاسی خود را فراهم آورد.

جدای از این جنبه فیزیکی، هم چنان ضعف فعالیت های فرهنگی و هنری با نگاه به گستره فراملی درباره مسائل مرتبط با فردوسی، شاهنامه و ادبیات فارسی در شهر مشهد به طور جدی احساس می شود.

این در حالی است که فردوسی یکی از بهترین زمینه ها برای تقویت وحدت ملی و ارائه ظرفیت های ارزشمند و اصیل ادبیات فارسی، حول محور شخصیتی با بن مایه حکمت اسلامی را در اختیار ما قرار داده و ضروری است همه جریان ها و افراد دلسوز شهر و علاقه مند به تمدن و فرهنگی اسلامی و ایرانی در نکوداشت و پاسداشت این شخصیت فرزانه و احیای مجموعه اماکن منتسب به او کوشا باشند. به شرط آن که فراموش نکنیم، فردوسی اسطوره همه ماست ...